Atık kodları Çevre Bakanlığı atık koduna göre atık türleri
Yayın tarihi 26 Şubat 2025
Atık kodları ve Karşılıkları
Türkiye’de atık yönetimi, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Atık Yönetimi Yönetmeliği‘ne göre düzenlenmektedir. Bu yönetmeliğin Ek-4 bölümünde, atıkların kaynaklarına ve özelliklerine göre sınıflandırıldığı Atık Listesi bulunmaktadır. Her bir atık türü, altı haneli özel bir kod ile tanımlanmıştır. Bu kodlar, atık yönetimi süreçlerinde standart bir referans sağlar ve atıkların doğru bir şekilde sınıflandırılmasına yardımcı olur.
Atık Kodlarının Yapısı:
- İlk iki hane: Atığın ana kategorisini belirtir.
- Sonraki iki hane: Alt kategoriyi gösterir.
- Son iki hane: Spesifik atık türünü tanımlar.
Atık Kodlarının Belirlenmesi:
Atık kodları nın doğru bir şekilde belirlenmesi için aşağıdaki hiyerarşi izlenmelidir:
- 01’den 12’ye veya 17’den 20’ye kadar olan bölümler: Öncelikle, atığın kaynağı bu bölümlerde aranır ve uygun altı haneli atık kodu belirlenir.
- 13, 14 ve 15. bölümler: Eğer ilk adımda uygun bir kod bulunamazsa, bu bölümler incelenir.
- 16. bölüm: Yine uygun bir kod bulunamazsa, atık bu bölüme göre değerlendirilir.
Atık Kodlarının Listesi:
Aşağıda, her bir ana kategori ve alt kategorilerinin örnekleriyle birlikte atık kodları sunulmaktadır:
01. Madenlerin Aranması, Çıkarılması, İşletilmesi, Fiziki ve Kimyasal İşleme Tabi Tutulması Sırasında Ortaya Çıkan Atıklar ve atık kodları
- 01 01: Maden kazılarından kaynaklanan atıklar
- 01 01 01: Metalik maden kazılarından kaynaklanan atıklar
- 01 01 02: Metalik olmayan maden kazılarından kaynaklanan atıklar
- 01 03: Metalik minerallerin fiziki ve kimyasal olarak işlenmesinden kaynaklanan atıklar
- 01 03 04*: Tehlikeli maddeler içeren flotasyon atıkları
- 01 03 06: Diğer flotasyon atıkları
02. Tarım, Bahçecilik, Su Ürünleri, Ormancılık, Avcılık ve Balıkçılıktan; Gıda Hazırlama ve İşleme Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar ve atık kodları
- 02 01: Tarım, bahçecilik, su ürünleri, ormancılık, avcılık ve balıkçılıktan kaynaklanan atıklar
- 02 01 01: Yıkama ve temizleme işlemlerinden kaynaklanan çamurlar
- 02 01 02: Hayvan dokusu atıkları
- 02 02: Et, balık ve diğer hayvansal ürünlerin işlenmesinden kaynaklanan atıklar
- 02 02 01: Çamurlar dahil olmak üzere, yıkama ve temizleme işlemlerinden kaynaklanan atıklar
- 02 02 02: Hayvan dokusu atıkları
03. Ahşap İşleme ve Kağıt, Karton, Kağıt Hamuru, Panel ve Mobilya Üretiminden Kaynaklanan Atıklar ve atık kodları
- 03 01: Ahşap işleme ve panel, mobilya üretiminden kaynaklanan atıklar
- 03 01 01: Kabuk ve mantar atıkları
- 03 01 04*: Tehlikeli maddeler içeren talaş, yonga, yontma ve kesme atıkları
- 03 03: Kağıt hamuru, kağıt ve karton üretiminden kaynaklanan atıklar
- 03 03 01: Kağıt hamuru üretiminden kaynaklanan atıklar
- 03 03 07: Mekanik kağıt hamuru üretiminden kaynaklanan atıklar
04. Deri, Kürk ve Tekstil Sektörlerinden Kaynaklanan Atıklar ve atık kodları
- 04 01: Deri ve kürk işlenmesinden kaynaklanan atıklar
- 04 01 01: Kireçleme ve tabaklamadan kaynaklanan atıklar
- 04 01 07*: Tehlikeli maddeler içeren organik çözücüler, yıkama sıvıları ve ana sıvılar
- 04 02: Tekstil endüstrisinden kaynaklanan atıklar
- 04 02 15*: Tehlikeli maddeler içeren atık boyalar ve vernikler
- 04 02 21: Dikiş iplikleri, iplik ve kumaş atıkları
05. Petrol Rafinerileri, Doğal Gaz Arıtma ve Kömür İşleme Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar
- 05 01: Petrol rafinasyonundan kaynaklanan atıklar
- 05 01 01*: Tehlikeli maddeler içeren ağır metal içeren atıklar
Atık Kodları Yönetmelik ve Detaylı Görünüm
Atık Yönetimi ve Uyulması Gereken Kurallar
Giriş Atık yönetimi, çevrenin korunması, doğal kaynakların sürdürülebilir şekilde kullanılması ve insan sağlığının güvence altına alınması açısından büyük önem taşıyan bir süreçtir. Günümüzde artan sanayileşme, nüfus yoğunluğu ve tüketim alışkanlıkları, atık miktarını önemli ölçüde artırmaktadır. Bu nedenle, atıkların doğru şekilde yönetilmesi ve belirlenen kurallara uyulması gerekmektedir. Atık yönetimi süreci, atıkların kaynağında azaltılması, toplanması, taşınması, geri dönüştürülmesi ve bertaraf edilmesini kapsayan geniş bir yelpazeye sahiptir.
Atık Yönetimi Süreçleri Atık yönetimi, belirli aşamalardan oluşan bir sistem dahilinde yürütülmelidir. Bu süreçler şunlardır:
Atıkların Kaynağında Azaltılması:
Üretim süreçlerinde daha az atık oluşumuna yönelik önlemler almak.
Geri dönüştürülebilir malzemelerin kullanımını artırmak.
Tek kullanımlık plastikler yerine sürdürülebilir ürünler tercih etmek.
Atıkların Ayrıştırılması ve Toplanması:
Kaynağında ayrı toplama sistemleri ile atıkları türlerine göre ayırmak.
Belediye ve özel sektör tarafından yürütülen atık toplama hizmetlerinden faydalanmak.
Tehlikeli atıkların evsel atıklardan ayrılması için uygun konteynerler kullanmak.
Taşıma ve Depolama:
Atıkların yetkilendirilmiş firmalar tarafından taşınmasını sağlamak.
Geçici depolama alanlarının uygun şekilde düzenlenmesi ve yönetilmesi.
Atıkların çevreye zarar vermeyecek şekilde transfer edilmesi.
Geri Dönüşüm ve Yeniden Kullanım:
Plastik, cam, metal ve kâğıt gibi atıkların geri dönüşüm süreçlerine dahil edilmesi.
Organik atıkların kompostlanarak gübre olarak değerlendirilmesi.
Elektronik ve tehlikeli atıkların özel geri dönüşüm tesislerinde işlenmesi.
Bertaraf Yöntemleri:
Düzenli depolama alanlarında atıkların çevreye zarar vermeyecek şekilde gömülmesi.
Yakma tesislerinde enerji geri kazanımı sağlanarak bertaraf edilmesi.
Kimyasal veya biyolojik arıtma yöntemleri ile tehlikeli atıkların zararsız hale getirilmesi.
Uyulması Gereken Kurallar ve Mevzuat Atık yönetimi konusunda ulusal ve uluslararası düzeyde çeşitli düzenlemeler bulunmaktadır. Türkiye’de atık yönetimi ile ilgili başlıca mevzuatlar şunlardır:
- Atık Yönetimi Yönetmeliği: Atıkların kaynağında ayrıştırılması, taşınması, geri dönüşümü ve bertarafı ile ilgili esasları belirler.
- Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği: Tehlikeli atıkların yönetimi, taşınması ve bertarafına ilişkin kuralları düzenler.
- Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği: Ambalaj atıklarının geri dönüşümü ve yeniden kullanımı ile ilgili düzenlemeleri içerir.
- Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği: Atık yağların toplanması, taşınması, işlenmesi ve bertarafı hakkında kurallar içerir.
- Elektrikli ve Elektronik Atık Yönetmeliği: Elektronik atıkların geri dönüşüm süreci ve bertarafına ilişkin kurallar belirlenmiştir.
Çevresel ve Ekonomik Faydalar Atık yönetimi, yalnızca çevreyi korumakla kalmaz, aynı zamanda ekonomik faydalar da sağlar:
- Geri dönüşüm, hammadde ihtiyacını azaltarak doğal kaynakların korunmasını destekler.
- Atık yönetimi sektöründe istihdam yaratır.
- Enerji tasarrufu sağlayarak ekonomik verimliliği artırır.
- Sürdürülebilir kalkınmayı destekler.
Sonuç Atık yönetimi, modern dünyada hem çevresel hem de ekonomik açıdan büyük önem taşıyan bir konudur. Bireyler, işletmeler ve kamu kurumları, atık yönetimi süreçlerine uygun hareket ederek sürdürülebilir bir çevre için katkıda bulunmalıdır. Mevcut mevzuatlara uyum sağlamak, atıkların düzenli bir şekilde toplanması, taşınması, geri dönüştürülmesi ve bertaraf edilmesi, gelecek nesillere daha yaşanabilir bir dünya bırakmak adına kritik bir sorumluluktur.