Tüm atık kodları, Çevre Bakanlığı atık yönetmeliği
Yayın tarihi 2 Mart 2025
Atık kodları, atıkların türünü ve tehlike seviyesini belirleyen numaralandırma sistemidir. Doğru yönetim, geri dönüşüm ve bertaraf süreçlerini düzenlemeye yardımcı olur.
Atık kodları ne işe yarar
Atık kodları, atıkların sınıflandırılması, yönetimi ve bertaraf edilmesi süreçlerinde kullanılan uluslararası bir sistemdir. Atık kodu, belirli bir atık türünü tanımlayan numerik bir koddur ve bu kodlar, atıkların kaynağı, içeriği ve tehlike düzeyine göre belirlenir. Bu sistem, atık yönetimini düzenlemek, geri dönüşüm süreçlerini kolaylaştırmak ve çevresel etkileri minimize etmek amacıyla geliştirilmiştir. Özellikle Avrupa Atık Kataloğu (EWC) ve Türkiye’de kullanılan Atık Yönetimi Yönetmeliği’ne uygun olarak belirlenen atık kodları, çevresel düzenlemelerin uygulanmasını kolaylaştırır ve sanayi, belediye veya bireysel atık üreticilerinin sorumluluklarını yerine getirmesine yardımcı olur.
Atık kodları, genellikle altı haneli bir sayıdan oluşur ve her kod belirli bir atık türünü ifade eder. Örneğin, endüstriyel proseslerden kaynaklanan metal atıkları farklı bir atık koduna sahipken, biyolojik atıklar, tehlikeli kimyasal atıklar veya plastik bazlı atıklar farklı kodlarla tanımlanır. Bu sistem, atıkların doğru şekilde toplanmasını, taşınmasını, işlenmesini ve bertaraf edilmesini sağlayarak hem insan sağlığını hem de doğal çevreyi korumaya yardımcı olur. Aynı zamanda, atık üreticileri ve geri dönüşüm tesisleri için bir standart oluşturarak atık yönetimi süreçlerini şeffaf hale getirir.
Atık kodlarının kullanım alanları oldukça geniştir. Öncelikle, atık üreticileri için atıkların doğru bir şekilde sınıflandırılmasını sağlamak amacıyla kullanılır. Sanayi tesisleri, hastaneler, belediyeler, inşaat şirketleri ve tarımsal üretim yapan işletmeler, faaliyetleri sonucu ortaya çıkan atıkları belirli bir atık kodu ile etiketleyerek yönetmeliklere uygun şekilde işlem yapmak zorundadır. Ayrıca, geri dönüşüm firmaları ve atık bertaraf tesisleri, bu kodlar sayesinde atıkların uygun şekilde işlendiğinden emin olur.
Tehlikeli ve tehlikesiz atıkların ayrımında da atık kodları büyük önem taşır. Tehlikeli atıkların yanlış yönetilmesi ciddi çevresel ve sağlık sorunlarına yol açabilir. Örneğin, petrol bazlı atıklar, ağır metaller içeren endüstriyel atıklar veya kimyasal solventler, belirli tehlikeli atık kodları altında sınıflandırılır ve özel yönetim süreçlerine tabi tutulur. Bu kodlar sayesinde atıkların hangi yöntemlerle bertaraf edilmesi veya geri dönüştürülmesi gerektiği belirlenir.
Atık kodları, atık taşımacılığında da kritik bir rol oynar. Lisanslı atık taşıma firmaları, atıkları ilgili kodlarına göre taşıyarak çevresel riskleri en aza indirir. Ayrıca, devlet kurumları ve çevre ajansları, atık kodlarını kullanarak atık yönetimi süreçlerini denetleyebilir, geri dönüşüm oranlarını takip edebilir ve çevreye zarar verebilecek uygulamaların önüne geçebilir.
Sonuç olarak, atık kodları, sürdürülebilir atık yönetimi sistemlerinin temel taşlarından biridir. Hem ulusal hem de uluslararası atık yönetim süreçlerinin düzenli ve çevreye duyarlı bir şekilde yürütülmesini sağlar. Doğru atık kodlarının kullanılması, geri dönüşüm oranlarının artırılması, atıkların güvenli bir şekilde bertaraf edilmesi ve çevre kirliliğinin önlenmesi açısından büyük önem taşır. Atık yönetimi süreçlerinde standartlaşma sağlayarak atıkların izlenebilirliğini artırır ve geri dönüşüm sistemlerinin daha verimli çalışmasına katkıda bulunur.
Atık kodları
01 01: Maden kazılarından kaynaklanan atıklar
01 02: Cevherlerin fiziksel ve kimyasal işlenmesinden kaynaklanan atıklar
01 03: Cevherlerin zenginleştirilmesinden kaynaklanan atıklar
01 04: Metalik olmayan minerallerin fiziksel ve kimyasal işlenmesinden kaynaklanan atıklar
01 05: Sondaj çamurları ve diğer sondaj atıkları
02 01: Tarım, bahçıvanlık, su ürünleri, ormancılık, avcılık ve balıkçılıktan kaynaklanan atıklar
02 02: Et, balık ve diğer hayvansal kökenli gıda ürünlerinin hazırlanması ve işlenmesinden kaynaklanan atıklar
02 03: Meyve, sebze, tahıl, yenilebilir yağ, kakao, kahve, çay ve tütünün hazırlanması ve işlenmesinden; konserve üretiminden; maya ve maya özütü üretiminden; melas hazırlanmasından ve fermantasyonundan kaynaklanan atıklar
02 04: Şeker üretiminden kaynaklanan atıklar
02 05: Süt ürünleri endüstrisinden kaynaklanan atıklar
02 07: Alkollü ve alkolsüz içeceklerin üretiminden kaynaklanan atıklar
03 01: Ahşap işlenmesi ve panel üretiminden kaynaklanan atıklar
03 02: Selüloz ve kağıt üretiminden kaynaklanan atıklar
03 03: Kağıt hamuru, kağıt ve karton üretiminden kaynaklanan atıklar
04 01: Deri işlenmesinden kaynaklanan atıklar
04 02: Tekstil endüstrisinden kaynaklanan atıklar
05 01: Ham petrol rafinasyonundan kaynaklanan atıklar
05 06: Doğal gaz arıtımından kaynaklanan atıklar
05 07: Petrol ve doğal gazın pirolitik işlenmesinden kaynaklanan atıklar
06 01: İnorganik kimyasal süreçlerden kaynaklanan atıklar
06 02: Organik kimyasal süreçlerden kaynaklanan atıklar
06 03: Gübre üretiminden kaynaklanan atıklar
06 04: Metal yüzey işlemlerinden kaynaklanan atıklar
06 05: Gaz arıtma işlemlerinden kaynaklanan atıklar
06 06: Laboratuvar ve analiz atıkları
06 07: Atık kimyasallar
06 08: Atık katalizörler
06 09: Pestisit üretiminden kaynaklanan atıklar
06 10: İlaç üretiminden kaynaklanan atıklar
06 11: Patlayıcı üretiminden kaynaklanan atıklar
06 13: Fotoğraf endüstrisinden kaynaklanan atıklar
07 01: Organik kimyasal süreçlerden kaynaklanan atıklar
07 02: Plastik, sentetik kauçuk ve sentetik elyaf üretiminden kaynaklanan atıklar
07 03: Eczacılık endüstrisinden kaynaklanan atıklar
07 04: Sabun, deterjan, kozmetik ve parfüm üretiminden kaynaklanan atıklar
07 05: Boya, vernik, yapıştırıcı ve reçine üretiminden kaynaklanan atıklar
07 06: Patlayıcı üretiminden kaynaklanan atıklar
08 01: Boya ve vernik atıkları
08 02: Yapıştırıcı ve dolgu macunu atıkları
08 03: Baskı mürekkebi atıkları
08 04: Fotoğraf endüstrisinden kaynaklanan atıklar
08 05: Tekstil endüstrisinden kaynaklanan atıklar
09 01: Fotoğraf endüstrisinden kaynaklanan atıklar
10 01: Termik santrallerden kaynaklanan atıklar
10 02: Alüminyum üretiminden kaynaklanan atıklar
10 03: Demir ve çelik üretiminden kaynaklanan atıklar
10 04: Kurşun üretiminden kaynaklanan atıklar
10 05: Çinko üretiminden kaynaklanan atıklar
10 06: Bakır üretiminden kaynaklanan atıklar
10 07: Gümüş, altın ve platin üretiminden kaynaklanan atıklar
10 08: Diğer demir dışı metallerin üretiminden kaynaklanan atıklar
10 09: Dökümhanelerden kaynaklanan atıklar
10 10: Termik proseslerden kaynaklanan atıklar
10 11: Cam üretiminden kaynaklanan atıklar
10 12: Seramik üretiminden kaynaklanan atıklar
10 13: Çimento, kireç ve alçı üretiminden kaynaklanan atıklar
10 14: İnşaat malzemeleri üretiminden kaynaklanan atıklar
11 01: Kimyasal yüzey işlemlerinden kaynaklanan atıklar
11 02: Fiziksel yüzey işlemlerinden kaynaklanan atıklar
11 03: Isıl yüzey işlemlerinden kaynaklanan atıklar
11 05: Diğer yüzey işlemlerinden kaynaklanan atıklar
12 01: Metal işleme atıkları
12 03: Kaynak atıkları
13 01: Hidrolik yağ atıkları
13 02: Motor, dişli ve yağlama yağı atıkları
13 03: İzolasyon ve ısı transfer yağı atıkları
13 04: İzolasyon ve ısı transfer yağı atıkları
13 05: Petrol yağlı su ayırıcılarından kaynaklanan atıklar
13 07: Yakıt tanklarından kaynaklanan atıklar
13 08: Karışık yağ atıkları
14 06: Organik çözücüler, soğutucu gazlar ve itici gazlardan kaynaklanan atıklar
15 01: Ambalaj atıkları (kağıt, karton, plastik, cam, metal, ahşap vb.)
15 02: Emiciler, filtre malzemeleri, silme bezleri ve koruyucu giysilerden kaynaklanan atıklar
16 01: Kullanım ömrü sona ermiş araçlar ve araç parçaları
16 02: Elektrikli ve elektronik ekipman atıkları
16 03: Kullanılmayan patlayıcılar ve kimyasallar
16 04: Gaz içeren atıklar (basınçlı kaplar vb.)
16 05: Laboratuvar kimyasalları ve atık pestisitler
16 07: Kullanım dışı hale gelmiş tehlikeli maddeler içeren atıklar
16 08: Kullanım dışı hale gelmiş katalizörler
16 09: Oksitleyici maddelerden kaynaklanan atıklar
16 10: Kullanım dışı hale gelmiş patlayıcı maddeler
16 11: Kullanım dışı hale gelmiş metalik cıva atıkları
17 01: Beton, tuğla, fayans, seramik ve taş atıkları
17 02: Ahşap, cam ve plastikten oluşan inşaat ve yıkıntı atıkları
17 03: Bitüm içeren inşaat ve yıkıntı atıkları
17 04: Metaller (demir, çelik, alüminyum vb.)
17 05: Toprak, taş ve kazı atıkları
17 06: İzolasyon malzemeleri ve asbest içeren inşaat atıkları
17 07: İnşaat ve yıkıntılardan kaynaklanan karışık atıklar
17 08: Alçı bazlı inşaat ve yıkıntı atıkları
17 09: Diğer inşaat ve yıkıntı atıkları
18 01: Hastanelerden ve sağlık hizmetlerinden kaynaklanan enfekte atıklar
18 02: Araştırma laboratuvarları ve veterinerlik hizmetlerinden kaynaklanan atıklar
19 01: Atık yakma tesislerinden kaynaklanan atıklar
19 02: Kimyasal arıtma süreçlerinden kaynaklanan atıklar
19 03: Fiziksel-kimyasal arıtma süreçlerinden kaynaklanan atıklar
19 04: Gaz atıklarının arıtılmasından kaynaklanan atıklar
19 05: Biyolojik arıtma süreçlerinden kaynaklanan atıklar
19 06: Hayvansal ve bitkisel atıklardan biyogaz üretimi sırasında oluşan atıklar
19 07: Su ve yeraltı suyu arıtımından kaynaklanan atıklar
19 08: Evsel ve endüstriyel atık su arıtma tesislerinden kaynaklanan atıklar
19 09: Su arıtma çamurları
19 10: Atıkların mekanik ayrıştırılmasından kaynaklanan atıklar
19 11: Atıkların gazlaştırılması ve pirolizinden kaynaklanan atıklar
19 12: Atıkların fiziksel ayrıştırılmasından kaynaklanan atıklar
19 13: Atık bertarafından kaynaklanan çamurlar
20 02: Bahçe ve park atıkları
20 03: Evsel atıklar ve belediye atıkları